W ostatnich latach erytrytol zyskał miano jednego z najbardziej obiecujących zamienników cukru. Ten naturalny poliol zawiera znikome ilości kalorii, a w dodatku nie powoduje skoków glukozy we krwi. Nic dziwnego, że zainteresowanie nim rośnie, zwłaszcza wśród firm oferujących dietę pudełkową. W niniejszym artykule przyjrzymy się kluczowym właściwościom erytrytolu i odpowiemy na pytanie, czy może on być długotrwałą alternatywą dla sacharozy. Omówimy też najnowsze stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia oraz polskich ekspertów żywieniowych.
Co decyduje o popularności erytrytolu w diecie pudełkowej?
Catering dietetyczny z reguły ma na celu dostarczanie smacznych posiłków o niższej kaloryczności. Klienci chcą cieszyć się ulubionymi smakami bez obaw o nadwyżkę kaloryczną. Erytrytol wpisuje się w tę potrzebę, ponieważ smakuje podobnie do klasycznego cukru, ale praktycznie nie podnosi indeksu glikemicznego. Tym samym zapobiega gwałtownym wahaniom poziomu cukru we krwi, co jest szczególnie istotne dla osób walczących z insulinoopornością.
Erytrytol jest obecny w warzywach, owocach i fermentowanych produktach, ale jego stężenie w naturze bywa znikome. Dlatego w przemyśle spożywczym pozyskuje się go głównie na drodze fermentacji z udziałem drożdży (1). Jego właściwości fizykochemiczne sprawiają, że z powodzeniem zastępuje sacharozę w wielu potrawach, w tym ciastach, kremach czy deserach. Dla firm typu TIM Catering to szansa na komponowanie planów żywieniowych, które zapewniają słodki smak bez niekorzystnych efektów nadmiaru cukru.
Czy wiesz, że glikemiczny indeks erytrytolu jest praktycznie równy 0, co oznacza minimalny wpływ na poziom cukru?
Jakie korzyści przynosi stała zamiana cukru na erytrytol?
Zastąpienie cukru erytrytolem to przede wszystkim wyeliminowanie wysokokalorycznego składnika diety, który nierzadko prowadzi do nadwagi, otyłości czy rozregulowania gospodarki węglowodanowej. W dłuższej perspektywie ograniczanie cukru może wpłynąć korzystnie na profil lipidowy i ogólny stan metaboliczny (2). Ponadto spożycie erytrytolu zazwyczaj nie powoduje problemów trawiennych, jakie mogą się pojawić przy innych polialkoholach, np. sorbitolu czy mannitolu.
Osoby zamawiające dietę pudełkową, w której zastąpiono cukier erytrytolem, nie rezygnują ze słodkiego smaku, a jednocześnie zmniejszają ryzyko gwałtownych wzrostów glukozy we krwi. Taka zmiana przyczynia się też do lepszej higieny jamy ustnej, bo erytrytol nie jest fermentowany przez bakterie wywołujące próchnicę. W dodatku niektórzy klienci doceniają delikatny efekt chłodzenia na języku, który występuje podczas jedzenia słodzików z grupy polioli.
Regularne stosowanie erytrytolu, połączone z racjonalnym podejściem do reszty jadłospisu, może pomóc w walce z nadmiarem kilogramów. Eksperci żywieniowi często zwracają uwagę, że kluczowe jest nie tylko to, co jemy, ale także w jakiej ilości. Zamiana cukru na słodzik o niemal zerowej kaloryczności bywa jednym z prostszych sposobów na poprawę bilansu energetycznego całego dnia (2).
Jak WHO ocenia długoletnie stosowanie słodzików?
Według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia z 2023 roku, słodziki bezcukrowe nie powinny być traktowane jako podstawowa metoda kontroli lub redukcji masy ciała (3). WHO nie definiuje ich jako produkty szkodliwe, lecz podkreśla, że nie rozwiązują one wszystkich problemów związanych z otyłością i cukrzycą typu 2. Nie oznacza to wycofania zgody na używanie erytrytolu, a raczej ostrzega przed poleganiem wyłącznie na sztucznych lub naturalnych słodzikach.
Eksperci zalecają stosowanie zbilansowanej diety, takiej jak catering dietetyczny zawierający białko, zdrowe tłuszcze, pełnoziarniste węglowodany oraz warzywa i owoce. Erytrytol może być wartościowym dodatkiem, ale nie zastąpi holistycznego podejścia do żywienia ani nie zwalnia z obowiązku regularnego badania poziomu cukru we krwi, zwłaszcza u diabetyków. Podsumowując, WHO nie rekomenduje intensywnego nadużywania słodzików, lecz w żadnym razie ich nie zakazuje, o ile są spożywane w umiarkowanych ilościach.
Czy wiesz, że w badaniach na zwierzętach erytrytol wykazywał właściwości antyoksydacyjne, redukując stres oksydacyjny w organizmie?
Jakie wątpliwości budzi bezpieczeństwo erytrytolu?
W ostatnich latach pojawiły się doniesienia łączące wysokie stężenia erytrytolu we krwi z ryzykiem incydentów sercowo-naczyniowych. Dyskusja na ten temat nabrała tempa po publikacji badań zespołu Witkowskiego (4), który zwrócił uwagę na ewentualny wzrost lepkości płytek krwi przy dużym spożyciu niektórych słodzików z grupy polioli. Trzeba jednak podkreślić, że w cateringu dietetycznym rzadko kiedy dochodzi do nadmiernego spożycia erytrytolu, bo porcje w posiłkach są starannie wyważone.
Naukowcy wskazują, że związek przyczynowo-skutkowy wciąż nie jest jednoznacznie potwierdzony, a erytrytol może pojawiać się w organizmie jako efekt obróbki różnych związków metabolicznych. Warto też pamiętać, że ryzyko chorób sercowo-naczyniowych zależy od wielu czynników, takich jak dieta bogata w tłuszcze trans, palenie papierosów, brak aktywności fizycznej czy predyspozycje genetyczne. Istotne jest więc zachowanie umiaru w spożywaniu wszelkiego rodzaju słodzików i unikanie diet opartych wyłącznie na przetworzonych produktach.
Dlaczego erytrytol wciąż pozostaje ważnym elementem diety pudełkowej?
Pomimo sporadycznych kontrowersji, dietetycy nadal zalecają erytrytol jako bezpieczną alternatywę dla sacharozy w cateringu dietetycznym. Ważne jest jednak, aby traktować go jako część ogólnej strategii zdrowego żywienia, a nie magiczny sposób na uniknięcie konsekwencji złych nawyków. Jego zaletą jest minimalna kaloryczność, brak intensywnego wpływu na glikemię oraz niska podatność na fermentację w jelitach. Dzięki temu ryzyko dolegliwości trawiennych jest mniejsze niż przy ksylitolu czy maltitolu.
Z punktu widzenia użytkowników diet pudełkowych kluczowa jest wygoda. TIM Catering i podobne firmy dbają o to, aby smak potraw był atrakcyjny, a równowaga makroskładników pozostawała zachowana. Erytrytol nadaje się idealnie do deserów, napojów czy wypieków, co pozwala na utrzymanie smaku zbliżonego do tradycyjnych potraw. W efekcie można cieszyć się słodkim deserem, który nie przyczynia się do nadmiernej podaży kalorii.
Czy wiesz, że erytrytol występuje m.in. w sosie sojowym i serach pleśniowych, ale w śladowych ilościach?
Bibliografia:
- 1. S. Grembecka, „Słodziki i substancje słodzące – charakterystyka i zastosowanie”, Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2018.
- 2. W. Kłosiewicz-Latoszek i wsp., „Profilaktyka chorób cywilizacyjnych poprzez racjonalne żywienie”, PZWL, Warszawa 2017.
- 3. World Health Organization, „Use of non-sugar sweeteners: WHO guideline”, 2023.
- 4. S. Witkowski et al., „The artificial sweetener-cardiovascular risk nexus”, Nature Medicine, 2023.